Bài viết này khám phá tình trạng nghiêm trọng của đa dạng sinh học toàn cầu, nêu bật những nguyên nhân chính đẩy vô số loài đến bờ vực tuyệt chủng. Tác phẩm đi sâu vào thực tế đáng báo động về danh sách các loài nguy cấp dự kiến cho năm 2025, giới thiệu những ví dụ về động vật cực kỳ nguy cấp. Bài viết cũng phác thảo các nỗ lực bảo tồn quan trọng đang được triển khai, từ bảo vệ thực địa đến các hiệp định quốc tế, nhấn mạnh vào hành động tập thể cần thiết để bảo vệ các loài bị đe dọa và ngăn chặn sự tuyệt chủng của động vật hoang dã.
Hành tinh của chúng ta là ngôi nhà của muôn vàn sự sống, thế nhưng tấm thảm đa dạng sinh học phong phú ấy đang bị xé toạc với tốc độ đáng báo động. Cụm từ "loài nguy cấp" đã trở nên phổ biến một cách đáng buồn, đại diện cho những loài động vật đang trên bờ vực biến mất vĩnh viễn. Nguyên nhân của cuộc khủng hoảng này rất đa dạng và phần lớn liên quan đến hoạt động của con người, tạo ra một nhu cầu cấp thiết về các chiến lược bảo tồn toàn diện để ngăn chặn sự mất mát không thể phục hồi.
Có nhiều yếu tố chính cùng lúc đẩy các loài đến bờ vực tuyệt chủng:
Mất Mát và Phân Mảnh Môi Trường Sống: Đây là mối đe dọa lớn nhất. Sự mở rộng nông nghiệp, phát triển đô thị, khai thác gỗ và các dự án cơ sở hạ tầng đã phá hủy và chia cắt những cảnh quan tự nhiên mà động vật cần để kiếm ăn, giao phối và di cư. Rừng bị chặt phá, vùng đất ngập nước bị khô cạn, và đồng cỏ bị bê tông hóa, khiến các loài không còn nơi nào để sinh sống.
Biến Đổi Khí Hậu: Khí hậu biến đổi đang phá vỡ các hệ sinh thái một cách sâu sắc. Nó làm thay đổi các kiểu nhiệt độ và lượng mưa, làm tan băng ở các cực và axit hóa đại dương. Các loài thích nghi với điều kiện cụ thể buộc phải di chuyển, nhưng nhiều loài không thể di cư đủ nhanh hoặc không có môi trường sống phù hợp để chuyển đến. Ví dụ, hiện tượng tẩy trắng san hô đang tàn phá toàn bộ hệ sinh thái biển.
Săn Bắt Trộm và Buôn Bán Động Vật Hoang Dã Bất Hợp Pháp: Được thúc đẩy bởi nhu cầu về thú cưng ngoại lai, thuốc cổ truyền, chiến lợi phẩm và hàng xa xỉ, nạn săn bắt bất hợp pháp tiếp tục tàn sát các quần thể của những loài biểu tượng như tê giác, voi và hổ. Lợi nhuận cao khiến đây trở thành một tội ác dai dẳng và tàn khốc.
Ô Nhiễm: Các chất gây ô nhiễm hóa học, nhựa và nước thải nông nghiệp đầu độc đất, nước và không khí. Động vật có thể ăn phải nhựa, mắc kẹt trong các mảnh vụn hoặc chịu tác động của chất độc, dẫn đến sự suy giảm quần thể.
Mặc dù các danh sách chính thức được cập nhật liên tục bởi các tổ chức như IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế), các dự báo cho danh sách các loài nguy cấp 2025 vẽ nên một bức tranh ảm đạm. Nhiều loài hiện được phân loại là "Cực kỳ Nguy cấp" rất có thể sẽ tiếp tục ở trong tình trạng đó hoặc tiến gần hơn đến sự tuyệt chủng nếu không có sự can thiệp ngay lập tức. Những động vật cực kỳ nguy cấp này đại diện cho những trường hợp khẩn cấp nhất.
Những Ví Dụ Đau Lòng:
Bất chấp tình hình nghiêm trọng, các nỗ lực bảo tồn động vật tận tâm trên toàn thế giới đang tạo ra sự khác biệt. Bảo vệ các loài bị đe dọa là một sứ mệnh đa diện bao gồm:
Bảo Vệ và Phục Hồi Môi Trường Sống: Việc thiết lập và quản lý hiệu quả các vườn quốc gia, khu bảo tồn động vật hoang dã và các khu bảo vệ biển là nền tảng. Các hành lang kết nối các môi trường sống bị phân mảnh cũng rất quan trọng cho sự đa dạng di truyền và di cư.
Sáng Kiến Chống Săn Trộm: Các kiểm lâm viên trên tuyến đầu đã mạo hiểm tính mạng để bảo vệ động vật hoang dã. Những nỗ lực này ngày càng được hỗ trợ bởi công nghệ, như máy bay không người lái, bẫy ảnh và giám sát âm thanh, để theo dõi cả động vật và những kẻ săn trộm.
Chương Trình Nhân Giống Trong Điều Kiện Nuôi Nhốt và Tái Thả: Đối với các loài có số lượng cực kỳ thấp, các vườn thú và cơ sở chuyên biệt điều hành các chương trình nhân giống để tăng cường quần thể với mục tiêu cuối cùng là thả các cá thể trở lại tự nhiên. Kền kền California và Chồn chân đen là những câu chuyện thành công đáng chú ý.
Chống Lại Biến Đổi Khí Hậu: Các chính sách toàn cầu rộng lớn hơn nhằm giảm phát thải khí nhà kính là thiết yếu cho việc ngăn ngừa sự tuyệt chủng của động vật hoang dã về lâu dài. Các nhà bảo tồn cũng làm việc để tạo ra các môi trường sống có khả năng chống chịu với khí hậu.
Hợp Tác Quốc Tế và Khung Pháp Lý: Các thỏa thuận toàn cầu như CITES (Công ước về Buôn bán Quốc tế các loài Động, Thực vật Hoang dã Nguy cấp) hoạt động để quản lý và cấm buôn bán quốc tế các loài bị đe dọa. Những thỏa thuận này rất quan trọng để giải quyết tính chất xuyên quốc gia của tội phạm động vật hoang dã.
Ngăn ngừa sự tuyệt chủng của động vật hoang dã không chỉ là công việc của các nhà sinh vật học bảo tồn và kiểm lâm viên; đó là một trách nhiệm tập thể. Nâng cao nhận thức cộng đồng, lựa chọn tiêu dùng bền vững (chẳng hạn như tránh dầu cọ không bền vững hoặc các sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp) và hỗ trợ các tổ chức bảo tồn là những hành động mà mọi người đều có thể thực hiện. Số phận của các loài dễ bị tổn thương nhất trên thế giới đang ở thế cân bằng. Thông qua các nỗ lực bảo tồn động vật bền vững, dựa trên khoa học và cam kết quốc tế mạnh mẽ đối với bảo vệ các loài bị đe dọa, chúng ta vẫn có thể thay đổi hướng đi của cuộc khủng hoảng tuyệt chủng và đảm bảo một hành tinh phong phú, đa dạng hơn cho các thế hệ tương lai.